Nederland Instituut

---

Serią Biblioteka Niderlandzka podejmujemy próbę przybliżenia jak najszerszemu polskiemu gronu czytelników nieznanych dotąd i do tej pory nieprzetłumaczonych literackich arcydzieł literatury niderlandzkiej.

Aby przybliżyć czytelnikowi literaturę niderlandzką, poniżej przedstawiono krótką charakterystykę twórczości holenderskich, flamandzkich i surinamskich poetów i pisarzy od końca XIX wieku aż do niedługo przed wybuchem II wojny światowej. Późniejszy okres zostanie omówiony w późniejszym czasie ze względu na prawa autorskie. Oczywiście jest to jedynie streszczenie, które nie ma na celu pełnego przedstawienia tematu ani nie sugeruje, że byłoby to kiedykolwiek możliwe.

Literatura niderlandzka w latach 1880–1940 była niezwykle różnorodna. Od introspektywnej poezji symbolistów, przez ekspresjonizm flamandzki, po surową „nową rzeczowość” i rodzące się literackie głosy Surinamu – autorzy nieustannie reagowali na zmieniające się realia społeczne i artystyczne. Każdy z regionów – Holandia, Flandria i Surinam – wniósł swoje unikalne głosy, które razem tworzą bogactwo literatury niderlandzkojęzycznej.

REALIZM I NATURALIZM (ok. 1880–1900)

Holandia

Grupa młodych pisarzy i poetów tzw. „Tachtigers” (Tachtiger Beweging), takich jak Willem Kloos, Frederik van Eeden i Herman Gorter, zerwała z tradycyjnymi formami poetyckimi. Podkreślali autonomię sztuki i wprowadzili nowe podejście indywidualistyczne.

Cechy charakterystyczne są: L’art pour l’art (sztuka dla sztuki), realistyczne i naturalistyczne opisy życia, inspirowane twórczością francuskich autorów, takich jak Émile Zola. Tematy takie jak bieda, seksualność i psychologiczne zmagania bohaterów.

Ważni autorzy są:
Willem Kloos (Verzen), twórca intensywnie lirycznych wierszy.
Frederik van Eeden (Van de koele meren des doods), autor psychologicznej powieści o ludzkich rozterkach.
Louis Couperus (Eline Vere, De stille kracht), pisarz poruszający tematy naturalistyczne i dekadenckie.
Marcellus Emants (Een nagelaten bekentenis) – prekursor naturalizmu w Holandii, jego powieść analizuje mroczne strony ludzkiej psychiki i moralności.

Flandria
Pod wpływem literatury francuskiej rozwinął się flamandzki naturalizm, który równolegle współistniał z literackim realizmem.

Ważni autorzy są:
Cyriel Buysse (Het recht van de sterkste) – krytyczne spojrzenie na nierówności społeczne.
Stijn Streuvels (De Vlaschaard) – realistyczne opisy życia na flamandzkiej wsi.

MONDERNIZM I SYMBOLIZM (ok. 1900–1918)
Holandia
Modernizm był reakcją na racjonalność i społeczne tematy naturalizmu. Poeci i pisarze szukali duchowej i wewnętrznej głębi, inspirowani symbolizmem i impresjonizmem.

Cechy charakterystyczne są: Abstrakcja i mistycyzm, skupienie na indywidualnym doświadczeniu, eksperymenty z językiem i formą.

Herman Gorter, który po swoim naturalistycznym okresie zwrócił się ku symbolizmowi, a później do poezji o zabarwieniu socjalistycznym.
J.H. Leopold, symbolista o wyrafinowanym języku.

Flandria
Symbolizm i awangarda: W literaturze flamandzkiej symbolizm splatał się z poszukiwaniem flamandzkiej tożsamości. Poeci, tacy jak Karel van de Woestijne (Het vader-huis), badali mistycyzm i introspekcję.

Surinam
W tym okresie dominowały tradycje ustne i ludowe opowieści. Twórczość literacka w języku niderlandzkim była ograniczona do niewielkiej grupy, głównie w formie poezji i esejów.

ODNOWA I ZAANGAŻOWANIE (1918–1939)
Holandia i Flandria
Nowa Rzeczowość (Nieuwe Zakelijkheid): Styl prosty i funkcjonalny, będący reakcją na modernizm.

Ferdinand Bordewijk (Karakter) – autor lakonicznych i symbolicznych powieści.
Willem Elsschot (Kaas, Lijmen/Het been) – autor ironicznych i satyrycznych powieści o małomiasteczkowej społeczności.

Modernistyczna proza i poezja

Menno ter Braak i E. du Perron, założyciele czasopisma Forum, domagali się autentyczności i osobistego głosu w literaturze.
Simon Vestdijk (Terug tot Ina Damman) wprowadził psychologiczną głębię i modernistyczne techniki narracyjne do swoich powieści.

Flandria
Ekspresjonizm: We Flandrii ekspresjonizm rozkwitł jako intensywna, emocjonalna reakcja na doświadczenia I wojny światowej.

Paul van Ostaijen (Bezette stad) stosował awangardowe techniki i eksperymenty typograficzne.

Surinam
W latach międzywojennych pojawili się pisarze zajmujący się tożsamością Surinamu.
Albert Helman (Zuid-Zuid-West), pseudonim Lou Lichtvelda, krytycznie analizował społeczeństwo kolonialne i kulturę surinamską.

Anton de Kom (Wij slaven van Suriname) – arcydzieło De Koma, łączące elementy literatury faktu i eseju, jest zarówno historią opresji, jak i manifestem przeciwko kolonializmowi.